Nederland was koploper in biotechnologie, maar wordt nu links en rechts ingehaald
Door een gebrek aan visie en centrale regie laat Nederland kansen liggen om het potentieel van biotechnologie te benutten. Maak keuzes, schrijven Gezondheidsraad en de Commissie genetische modificatie.
De biotechnologie speelde een grote rol tijdens de coronapandemie. Het virus was nog maar net geïsoleerd of Chinese onderzoekers hadden zijn genetische code in kaart gebracht. Met die kennis brouwden biotechnologen aan de andere kant van de wereld in recordtijd een uiterst effectief vaccin. Dat was tien jaar eerder ondenkbaar geweest. Het is maar één van de voorbeelden van de spectaculaire ontwikkeling die de biotechnologie heeft doorgemaakt, zegt Marianne de Visser. “Nederland was ooit een koploper in dit vakgebied. Maar die voorsprong zijn we kwijt. Sterker, we worden links en rechts voorbijgestreefd.”
Nederland laat daardoor kansen liggen. Niet alleen in de geneeskunde. Biotechnologie kan ook een grote rol spelen in de landbouw en de industrie. Maar dat potentieel wordt nu niet benut, is de conclusie van de Trendanalyse biotechnologie 2023, die De Visser dinsdag heeft aangeboden aan het kabinet namens de Gezondheidsraad en de Cogem (de Commissie genetische modificatie, waarvan ze bestuurslid is).
Breed spectrum
Biotechnologie is de technologische toepassing van biologische kennis, schrijft Wikipedia. Dat omvat meer dan het aflezen van de genetische code van virussen of het ontwikkelen van een mRNA-vaccin. De industrie zet bijvoorbeeld bacteriën of schimmels in om geneesmiddelen of voedingsstoffen te produceren. Biotechnologie is ook het genetisch aanpassen van gewassen waardoor ze beter bestand zijn tegen droogte of een grotere opbrengst hebben. In de geneeskunde gaat het om therapieën tegen kanker of de opsporing en behandeling van erfelijke ziektes.
Het is inderdaad een heel breed spectrum, zegt De Visser. “Maar op al die terreinen kan de biotechnologie een bijdrage leveren aan de uitdagingen waar de maatschappij voor staat. Aan de circulaire economie of de verduurzaming van de voedselproductie. De biotechnologie kan voor de benodigde innovaties zorgen. Tegelijk leven er in de maatschappij vragen over de risico’s, over veiligheid of privacy. Willen we die innovaties wel?”
Over al die vragen en mogelijke toepassingen zou de overheid een visie voor de lange termijn moeten ontwikkelen. De huidige visie dateert van het jaar 2000. De financiering die nu nog gefragmenteerd is, zou structureler moeten zijn. Het beleid zou niet meer versnipperd moeten zijn over meerdere ministeries, maar geïntegreerd moeten worden.
Innovatie-ecosysteem moet op orde zijn
Het helpt enorm als de overheid de regie neemt, zegt De Visser. “In ons rapport verwijzen we naar Ierland en België. De Ierse overheid heeft flink geïnvesteerd in cel- en gentherapie waardoor het land nu de derde exporteur van farmaceutica in de wereld is. In België heeft de oprichting van het Vlaams Instituut voor Biotechnologie de sector een geweldige stimulans gegeven. Wij hadden begin deze eeuw het Netherlands Genomics Initiative. Maar dat is in 2013 opgeheven.”
Om de kansen van de biotechnologie te kunnen benutten moet de organisatie op orde zijn, het innovatie-ecosysteem, wordt het in het rapport genoemd. Dan gaat het bijvoorbeeld om: zijn er voldoende mogelijkheden om kennis uit te wisselen? Is het voor kapitaalverstrekkers gunstig om in biotechnologische innovaties te investeren? Nu verdwijnt een goed idee naar het buitenland omdat de industrie het niet kan oppakken. Is de regelgeving op orde? Soms mag het niet van Brussel, maar zou Nederland een eigen koers kunnen kiezen. Is de maatschappij voorbereid?
De ervaringen met het mRNA-vaccin hebben geleerd hoe belangrijk het is dat de overheid met de samenleving in gesprek gaat over mogelijke biotechnologische innovaties, zegt De Visser. “We hebben gezien hoeveel aarzelingen er bij het publiek waren. Die trein dendert intussen door, er staan allerlei nieuwe toepassingen van de mRNA-techniek in de geneeskunde voor de deur. Je wil niet dat we die discussie pas weer voeren als de techniek daadwerkelijk kan worden toegepast. Sterker, we moeten ons nu afvragen of we die ontwikkelingen afwachten of dat we er een rol in willen spelen.”
Lees ook:
Geef gentech meer ruimte, zeggen wetenschappers. ‘We missen zoveel kansen’
Genetische modificatie kan inmiddels op zoveel manieren dat het geen zin meer heeft te kijken naar de gebruikte techniek. Oordeel niet over de techniek maar over het resultaat, zegt een internationale groep wetenschappers.